ADHD – một rối loạn tưởng chừng chỉ xuất hiện ở trẻ nhỏ đang ngày càng được chú ý ở người trưởng thành. Vậy thực chất ADHD là gì? Liệu đây có đơn thuần là sự bốc đồng, thiếu tập trung, hay là một biểu hiện sâu sắc hơn của sự mất cân bằng tâm thần – thần kinh? Tại Trị Liệu Tâm Lý Tâm An, chúng tôi không chỉ tiếp cận bằng lăng kính chuyên môn, mà còn cả sứ mệnh đồng hành cùng mỗi cá nhân trên hành trình chữa lành chính mình.
1. ADHD Là Gì?
ADHD là viết tắt của Attention Deficit Hyperactivity Disorder, rối loạn chú ý và tăng động. Đây là một rối loạn phát triển thần kinh mãn tính ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát sự tập trung, điều tiết hành vi và cảm xúc.
Đây không phải là một “tật xấu” hay sự thiếu kiên nhẫn nhất thời. ADHD là một tình trạng thần kinh đặc trưng bởi sự mất cân bằng trong hoạt động của một số vùng não liên quan đến sự kiểm soát chú ý, hành vi và cảm xúc.
Các triệu chứng của ADHD thường chia thành ba nhóm chính:
- Giảm chú ý: Người mắc khó duy trì sự tập trung vào một nhiệm vụ cụ thể, dễ bị sao nhãng bởi yếu tố xung quanh, thường bỏ sót chi tiết và gặp khó khăn khi hoàn thành công việc.
- Tăng động: Luôn cảm thấy thôi thúc phải vận động, nói chuyện không ngừng, không thể ngồi yên dù trong tình huống đòi hỏi sự im lặng.
- Bốc đồng: Hành động mà không suy nghĩ trước, phản ứng nhanh nhưng thiếu kiểm soát, thường ngắt lời người khác và khó chờ đợi đến lượt mình.
ADHD không chỉ xuất hiện ở trẻ em. Nhiều người trưởng thành cũng mắc rối loạn chú ý và tăng động, với biểu hiện có phần tinh vi hơn như: trì hoãn công việc, dễ mất kiểm soát cảm xúc, khó hoàn thành kế hoạch cá nhân và thường xuyên cảm thấy bất an trong các mối quan hệ.
2. Triệu Chứng Điển Hình Của ADHD (Rối Loạn Chú Ý Và Tăng Động)
2.1. Giảm chú ý
Người mắc ADHD thường không thể giữ sự chú ý ổn định, đặc biệt là trong các nhiệm vụ đòi hỏi sự tập trung cao độ như học tập, làm việc hay giao tiếp. Họ dễ bị phân tâm bởi âm thanh, hình ảnh, hoặc thậm chí là những suy nghĩ rời rạc bên trong tâm trí mình.
Việc hay bỏ quên lịch hẹn, làm việc thiếu tổ chức, hoặc bỏ dở giữa chừng là những dấu hiệu thường thấy. Chính điều này khiến người mắc ADHD bị đánh giá sai là thiếu trách nhiệm, trong khi thực tế họ đang chịu ảnh hưởng sâu sắc từ hệ thần kinh.
2.2. Tăng động và bốc đồng
Ở người tăng động, cơ thể gần như không thể ngồi yên. Họ có thể luôn lắc lư chân tay, thay đổi tư thế liên tục hoặc đứng dậy đột ngột dù đang trong cuộc họp. Khi nói chuyện, họ có xu hướng nói nhanh, ngắt lời người khác hoặc nói lạc chủ đề.
Tính bốc đồng thể hiện ở việc đưa ra quyết định quá nhanh, phản ứng mạnh trước lời nói trái ý, hoặc gặp khó khăn trong việc chờ đợi. Tất cả những điều này có thể làm tổn thương các mối quan hệ cá nhân và công việc nếu không được nhận diện và can thiệp kịp thời.
3. Nguyên Nhân Và Yếu Tố Nguy Cơ
ADHD không phải là kết quả của việc nuôi dạy sai cách hay thiếu kỷ luật, mà là sự kết hợp phức tạp giữa yếu tố di truyền và sinh học thần kinh:
- Di truyền: Các nghiên cứu cho thấy ADHD có yếu tố di truyền mạnh mẽ. Nếu trong gia đình có người thân mắc, nguy cơ con cái cũng bị ADHD sẽ tăng cao.
- Chức năng não bộ: Một số vùng não chịu trách nhiệm kiểm soát sự chú ý, ức chế hành vi và xử lý cảm xúc hoạt động kém hiệu quả hơn ở người mắc ADHD. Các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, norepinephrine cũng bị suy giảm.
- Yếu tố môi trường: Tiếp xúc với chì, khói thuốc lá khi mang thai, sinh non hoặc cân nặng thấp khi sinh cũng là những yếu tố làm tăng nguy cơ phát triển rối loạn chú ý và tăng động.
Tại Trị Liệu Tâm Lý Tâm An, mỗi thân chủ đều được thăm khám và đánh giá kỹ lưỡng từ nhiều khía cạnh để xác định nguyên nhân nền tảng một cách toàn diện.
4. Biến Chứng Và Rối Loạn Đồng Mắc
Nếu không được nhận diện và điều trị đúng cách, ADHD có thể dẫn đến hàng loạt hệ lụy:
- Hiệu suất học tập và làm việc suy giảm: Người mắc khó duy trì mục tiêu dài hạn, thường xuyên trì hoãn và bỏ lỡ cơ hội.
- Rối loạn cảm xúc: Lo âu, trầm cảm, cảm giác tự ti thường song hành với ADHD, khiến người bệnh dễ rơi vào vòng xoáy tiêu cực.
- Rối loạn sử dụng chất kích thích: Do thiếu kiểm soát hành vi và nhu cầu giải tỏa căng thẳng, người mắc ADHD có nguy cơ nghiện rượu, thuốc lá hoặc ma túy cao hơn.
- Khó khăn trong các mối quan hệ và vấn đề pháp lý: Bốc đồng và dễ cáu gắt có thể dẫn đến tranh cãi, đổ vỡ, thậm chí vi phạm pháp luật nếu không kiểm soát được hành vi.
Hiểu rõ ADHD là gì và những rối loạn đi kèm sẽ giúp chúng ta có cái nhìn nhân văn, từ đó xây dựng chiến lược can thiệp hiệu quả và lâu dài.
5. Chẩn Đoán ADHD – Làm Thế Nào Để Nhận Biết Đúng?
Không có xét nghiệm máu hay hình ảnh học nào có thể chẩn đoán ADHD một cách tuyệt đối. Việc đánh giá cần dựa vào:
- Thăm khám lâm sàng: Bao gồm phỏng vấn chuyên sâu với người bệnh và người thân để thu thập dữ liệu hành vi từ thời thơ ấu đến hiện tại.
- Thang đo chuẩn hóa: Sử dụng các công cụ chuyên môn như DSM-5, Vanderbilt, Conners để xác định mức độ và tần suất triệu chứng.
- Loại trừ các nguyên nhân khác: Như rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn học tập hoặc các tình trạng thần kinh khác.
Tại Trị Liệu Tâm Lý Tâm An, đội ngũ chuyên gia sẽ đồng hành từ khâu đánh giá, định hướng trị liệu đến theo dõi tiến trình hồi phục lâu dài của bạn.
6. Hướng Điều Trị ADHD
6.1. Điều trị bằng thuốc an toàn
Các loại thuốc thường dùng gồm:
- Thuốc kích thích như methylphenidate và amphetamine: giúp tăng nồng độ dopamine, cải thiện sự tập trung và kiểm soát hành vi.
- Thuốc không kích thích như atomoxetine: phù hợp với người không đáp ứng tốt với thuốc kích thích hoặc có kèm rối loạn lo âu.
Dù hiệu quả cao, việc dùng thuốc cần được giám sát bởi bác sĩ chuyên khoa để điều chỉnh liều lượng phù hợp.
6.2. Tâm lý trị liệu
- Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp người bệnh nhận diện và điều chỉnh các suy nghĩ, hành vi tiêu cực.
- Huấn luyện kỹ năng sống: Quản lý thời gian, tổ chức công việc, tăng khả năng ra quyết định và giải quyết vấn đề.
- Tham vấn cá nhân, nhóm và gia đình: Nâng cao sự hiểu biết, củng cố mối quan hệ hỗ trợ.
Tại Trị Liệu Tâm Lý Tâm An, mỗi phác đồ trị liệu được cá nhân hóa để tối ưu hóa khả năng hồi phục cho từng thân chủ.
>> Xem Thêm: PTSD Là Gì? Khi Sang Chấn Tâm Lý Trở Thành Nỗi Ám Ảnh Dài Lâu
7. Đồng Hành Cùng Trị Liệu Tâm Lý Tâm An
Hiểu rõ ADHD là gì chỉ là điểm khởi đầu. Điều quan trọng hơn cả là bạn không phải bước qua hành trình đối mặt với rối loạn chú ý và tăng động một mình. Tại Trị Liệu Tâm Lý Tâm An, chúng tôi cam kết đồng hành cùng bạn không chỉ bằng kiến thức chuyên môn, mà còn bằng sự thấu cảm và lắng nghe chân thành.
Chúng tôi hiểu rằng, phía sau mỗi biểu hiện tưởng chừng như “thiếu tập trung”, “bốc đồng” hay “lười biếng” là một nội tâm đang vật lộn để tìm kiếm sự cân bằng và công nhận. Mỗi thân chủ đến với Tâm An đều mang trong mình một câu chuyện riêng, và chúng tôi xem đó là hành trình đáng trân trọng, cần được tiếp cận bằng sự tôn trọng tuyệt đối.
- Liệu trình trị liệu cá nhân hóa kết hợp giữa tâm lý học lâm sàng, kỹ năng sống, liệu pháp nhận thức – hành vi và tham vấn hệ thống gia đình.
- Không gian trị liệu thân thiện, kín đáo, an toàn, nơi bạn có thể mở lòng và tìm lại sự kết nối với chính mình.
- Chương trình nhóm và cộng đồng hỗ trợ, nơi người mắc ADHD có thể học hỏi, chia sẻ và vượt qua rào cản xã hội một cách tự nhiên.
8. Kết Luận
Qua bài viết này, hy vọng bạn đã phần nào hiểu rõ hơn ADHD là gì và vì sao việc nhận diện đúng rối loạn chú ý và tăng động lại quan trọng đến vậy. ADHD không phải là sự yếu kém, càng không phải là giới hạn. Đó là một thử thách – nhưng hoàn toàn có thể vượt qua bằng sự hiểu biết, kiên nhẫn và sự đồng hành đúng cách.
Hãy để Trị Liệu Tâm Lý Tâm An trở thành nơi bạn bắt đầu hành trình chữa lành – nơi bạn không bị phán xét, mà được lắng nghe, thấu hiểu và dẫn lối đến chính mình.
TRỊ LIỆU TÂM LÝ TÂM AN
- Hà Nội: Số 79, ngõ 619 Vũ Tông Phan, phường Khương Đình, quận Thanh Xuân, TP Hà Nội.
- Hồ Chí Minh: Số 123 Hoa Lan, Phường 2, Quận Phú Nhuận, TP Hồ Chí Minh
- Email: therapy.taman@gmail.com
- Hotline: 0886 332 683