Trong nhiều năm trở lại đây, sức khỏe tinh thần ngày càng được quan tâm nhiều hơn tại Việt Nam. Tuy nhiên, tham vấn và trị liệu tâm lý vẫn là một lĩnh vực còn mới mẻ, nhiều người chưa hiểu rõ bản chất, công dụng và giới hạn của nó. Điều này dẫn đến hàng loạt hiểu lầm phổ biến về trị liệu tâm lý, khiến không ít người ngại ngần khi cần tìm kiếm sự giúp đỡ.
Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu đúng về tham vấn và trị liệu tâm lý, xóa bỏ những định kiến sai lệch thường gặp, từ đó mở ra hướng đi đúng đắn cho hành trình chăm sóc tinh thần của chính mình hoặc người thân.
1. Chỉ người bị “tâm thần”, “yếu đuối” mới cần đi trị liệu tâm lý
Đây là hiểu lầm phổ biến và nguy hiểm nhất. Thực tế, những người đến trị liệu không phải lúc nào cũng mắc các rối loạn nặng như trầm cảm nặng, rối loạn lo âu hay tâm thần phân liệt. Nhiều người có thể đang gặp các vấn đề “nhỏ” nhưng kéo dài như:
-
Khó ngủ, mệt mỏi không rõ nguyên nhân
-
Mâu thuẫn gia đình, xung đột trong công việc
-
Tự ti, thiếu định hướng sống
-
Khủng hoảng tuổi trưởng thành
💡 Tham vấn tâm lý giống như việc bạn đi khám sức khỏe định kỳ cho tinh thần. Bạn không cần phải “bệnh nặng” mới tìm đến chuyên gia.
2. Trị liệu chỉ là “nói chuyện để nhẹ lòng”
Đúng là nói chuyện là một phần trong quá trình trị liệu, nhưng nó không phải là tất cả. Trị liệu tâm lý bao gồm nhiều kỹ thuật chuyên môn như:
-
Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT)
-
Liệu pháp tâm động học
-
Trị liệu dựa trên chánh niệm
-
Trị liệu tiếp cận hệ thống (gia đình, mối quan hệ)
Trong trị liệu, khách hàng và nhà trị liệu cùng xác lập mục tiêu, cùng làm việc, có thể có bài tập về nhà, nhật ký cảm xúc, thực hành kỹ năng,…
🔍 Mọi phương pháp đều có căn cứ khoa học và được thiết kế riêng cho từng trường hợp.
3. Chuyên gia tâm lý sẽ là “người bạn thân” của bạn
Mối quan hệ giữa nhà trị liệu và thân chủ không phải là tình bạn. Đó là một mối quan hệ chuyên nghiệp và giới hạn rõ ràng, được quy định chặt chẽ bởi đạo đức nghề nghiệp:
-
Không gặp thân chủ ngoài đời riêng tư
-
Không duy trì liên hệ ngoài phạm vi trị liệu (ngoại trừ email, tin nhắn cần thiết)
-
Không lợi dụng mối quan hệ thân chủ – chuyên gia cho mục đích cá nhân
👉 Sự an toàn, rõ ràng và bảo mật là nguyên tắc sống còn trong nghề trị liệu.
4. Nhà trị liệu sẽ có sẵn giải pháp cho mọi vấn đề
Một chuyên gia giỏi không đưa ra lời khuyên sẵn có, mà giúp bạn:
-
Nhận diện vấn đề
-
Tìm hiểu gốc rễ sâu xa
-
Thiết lập hướng thay đổi phù hợp với giá trị và hoàn cảnh sống của bạn
📌 Trị liệu là quá trình hợp tác, chứ không phải là bạn đi “xin lời khuyên” từ một người có quyền lực.
5. Chỉ cần 1–2 buổi trị liệu là đủ
Không giống như việc đi cắt tóc hay mua thuốc, trị liệu là một hành trình. Tuỳ vào mức độ vấn đề, tính cách, sự hợp tác và mức độ gắn kết với chuyên gia, liệu trình có thể kéo dài:
-
Tối thiểu: 6–8 buổi (1–2 tháng)
-
Trung bình: 3–6 tháng
-
Một số trường hợp cần trị liệu dài hạn hơn
💡 Trị liệu không nhanh chóng, nhưng nếu phù hợp, nó tạo ra thay đổi bền vững trong nhận thức, cảm xúc và hành vi.
6. Sau buổi đầu, bạn sẽ thấy tốt hơn ngay lập tức
Sự thật là: có thể bạn sẽ thấy… tồi tệ hơn!
Tại sao? Vì bạn đang bắt đầu chạm vào những cảm xúc bị đè nén, những ký ức cũ, hoặc phải nhìn thẳng vào những phần mà bạn chưa từng dám đối diện.
🎯 Nhưng đó không phải là dấu hiệu xấu – mà là bước khởi đầu của chữa lành. Giống như việc dọn dẹp một căn phòng cũ, bạn phải gỡ tung mọi thứ trước khi sắp xếp lại.
7. Nhà trị liệu có thể kê thuốc
Sai. Chỉ bác sĩ tâm thần – người có bằng y khoa – mới được phép kê đơn.
-
Nhà trị liệu/tư vấn tâm lý: làm việc bằng các phương pháp không dùng thuốc
-
Bác sĩ tâm thần: có thể kê đơn, theo dõi dùng thuốc
👉 Trong một số trường hợp, chuyên gia tâm lý có thể đề xuất bạn đi khám bác sĩ tâm thần nếu nghi ngờ có rối loạn cần can thiệp y tế.
8. Các chuyên gia thường đổ lỗi cho cha mẹ hoặc quá khứ của bạn
Một chuyên gia tâm lý giỏi sẽ không bao giờ đổ lỗi, mà giúp bạn:
-
Nhìn nhận vấn đề một cách khách quan
-
Thấu hiểu hệ thống ảnh hưởng đến mình (gia đình, xã hội)
-
Tự chủ, tự chịu trách nhiệm với cuộc sống
🧩 Trị liệu không đi tìm “ai sai”, mà hướng đến sự hiểu biết và thay đổi tích cực.
9. Tính cách đã hình thành từ nhỏ, không thể thay đổi
Trước đây, người ta tin rằng tính cách cố định từ bé. Nhưng các nghiên cứu hiện đại về thần kinh học cho thấy:
-
Não bộ có tính dẻo thần kinh (neuroplasticity) – khả năng tạo ra liên kết mới
-
Thiền, trị liệu, chánh niệm có thể thay đổi cấu trúc não
-
Bạn có thể thay đổi cách suy nghĩ, phản ứng, cảm xúc
🧠 Nghĩa là: bạn có thể học lại cách sống, cách yêu thương, cách tự chữa lành.
10. Trị liệu là sự “xa xỉ”, tốn kém và không cần thiết
Sự thật là: đầu tư cho sức khỏe tinh thần cũng quan trọng như chăm sóc thể chất. Trị liệu không chỉ là “chữa bệnh” mà còn là:
-
Ngăn ngừa khủng hoảng, trầm cảm
-
Cải thiện các mối quan hệ
-
Tăng khả năng ra quyết định, xử lý cảm xúc
-
Sống chủ động, ý nghĩa hơn
💰 Nhiều trung tâm như Tâm An Therapy hiện có dịch vụ linh hoạt: trị liệu cá nhân, online, gói ưu đãi, dịch vụ phù hợp thu nhập của bạn.
Kết luận
Sức khỏe tinh thần không phải là điều gì “xa xỉ” hay “nhạy cảm”. Càng hiểu đúng về tham vấn – trị liệu tâm lý, bạn sẽ càng biết cách chăm sóc bản thân tốt hơn.
Hãy nhớ: tìm đến trị liệu không phải vì bạn yếu đuối, mà vì bạn can đảm đối mặt với cảm xúc của mình.