Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có hàng trăm nghìn người trên thế giới tự kết liễu cuộc đời mình và con số này có thể còn cao hơn do nhiều trường hợp không được ghi nhận chính thức. Vậy điều nào đã khiến con người lựa chọn giải pháp nguy hiểm ấy? Trị Liệu Tâm Lý Tâm An cùng bạn tìm hiểu!
1. Tự Tử Là Gì? Góc Nhìn Từ Tâm Lý Học
Tự tử là hành vi cố ý tước đoạt mạng sống của chính mình, thường xuất phát từ sự đau khổ tinh thần sâu sắc và cảm giác bế tắc không lối thoát. Dưới góc nhìn tâm lý học, tự tử không chỉ đơn thuần là một hành động bộc phát mà là kết quả của nhiều yếu tố tác động lẫn nhau như rối loạn tâm thần, áp lực xã hội, sang chấn tâm lý,…
Theo các nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học, hầu hết những người có ý định tự tử đều trải qua một quá trình đấu tranh nội tâm kéo dài, với những cảm giác tuyệt vọng, cô đơn, mất kết nối với xã hội và cảm giác bản thân không còn giá trị. Ngoài ra, khi hiểu được bản chất của tự tử từ góc độ tâm lý học giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về nguyên nhân dẫn đến hành vi này!
2. Nguyên Nhân Dẫn Đến Hành Vi Tự Tử
Hành vi tự tử không chỉ xuất phát từ một nguyên nhân duy nhất mà là kết quả của sự kết hợp giữa nhiều yếu tố tâm lý, sinh học, xã hội và môi trường. Mỗi người có một hoàn cảnh riêng, nhưng nhìn chung, những nguyên nhân dẫn đến tự tử thường liên quan đến rối loạn tâm thần, áp lực xã hội, chấn thương tâm lý, cảm giác cô lập và những biến cố trong cuộc sống.
2.1. Rối loạn tâm thần và cảm xúc tiêu cực
Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến ý định tự tử do nó ảnh hưởng trực tiếp đến suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của bệnh nhân. Những người mắc rối loạn tâm thần thường gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc tiêu cực, từ đó dễ rơi vào trạng thái tuyệt vọng và tin rằng họ không thể tìm thấy lối thoát nào.
2.2. Tác động của trầm cảm và rối loạn tâm thần
Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng phần lớn những người có ý định tự tử đều mắc một hoặc nhiều dạng rối loạn tâm thần, trong đó phổ biến nhất là trầm cảm, rối loạn lo âu, rối loạn lưỡng cực và tâm thần phân liệt. Qua đó, trầm cảm là một trong những yếu tố chính dẫn đến tự tử, với hàng triệu người trên thế giới phải đối mặt với căn bệnh này mỗi năm.
Ngoài trầm cảm, các rối loạn tâm thần khác như rối loạn lo âu, rối loạn lưỡng cực và tâm thần phân liệt cũng có thể làm gia tăng nguy cơ tự tử. Ví dụ như đói với tâm thần phân liệt, với những ảo giác và hoang tưởng, có thể khiến người bệnh nghe thấy những giọng nói thúc giục họ tự làm hại bản thân.
>>> Xem thêm: Test Trầm Cảm: Giải Mã Cảm Xúc Và Tìm Lối Thoát Cho Tâm Hồn
2.3. Cảm giác cô lập và bị xa lánh
Con người là những sinh vật có tính xã hội, và khi một người cảm thấy bị cô lập hoặc xa lánh, họ có thể mất đi động lực sống. Cảm giác bị cô lập có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau. Từ đó, họ sẽ bị cô lập trong thời gian dài có thể bắt đầu tin rằng họ không còn giá trị hoặc không ai quan tâm đến họ, từ đó dẫn đến những suy nghĩ tiêu cực về bản thân.
2.4. Lạm dụng chất kích thích
Việc lạm dụng rượu, ma túy và các chất kích thích khác có mối liên hệ chặt chẽ với nguy cơ tự tử. Những chất này có thể làm thay đổi hoạt động của não bộ, làm suy giảm khả năng kiểm soát cảm xúc và hành vi, khiến người sử dụng dễ đưa ra những quyết định bốc đồng và thiếu suy xét.
Đặc biệt, những người có tiền sử trầm cảm hoặc rối loạn tâm thần khi sử dụng chất kích thích sẽ có nguy cơ tự tử cao hơn do tác động của các chất này lên hệ thần kinh. Ngoài ra, rượu có thể khiến người sử dụng mất kiểm soát hành vi, làm tăng khả năng thực hiện các hành vi nguy hiểm, bao gồm cả tự làm hại bản thân.
2.5. Áp lực xã hội
Áp lực xã hội là một trong những yếu tố tâm lý phổ biến dẫn đến tự tử, đặc biệt trong những xã hội có kỳ vọng cao về thành công và địa vị. Bên cạnh đó, những người không đáp ứng được kỳ vọng của gia đình hoặc xã hội có thể cảm thấy thất vọng về bản thân và rơi vào trạng thái căng thẳng, lo lắng kéo dài.
Khi những áp lực này trở nên quá lớn mà không có sự hỗ trợ từ gia đình hoặc bạn bè, người đó có thể nghĩ đến tự tử như một cách để trốn thoát. Các thanh thiếu niên và người trẻ tuổi đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi áp lực này, khi họ phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt trong học tập, công việc và các mối quan hệ.
2.6. Sang Chấn Tâm Lý Và Những Biến Cố Lớn
Các chấn thương tâm lý có thể bao gồm mất người thân, bị lạm dụng tình dục hoặc thể chất, bị bạo lực gia đình, phá sản, ly hôn hoặc thất bại trong sự nghiệp. Những sự kiện này có thể để lại những vết thương tâm lý sâu sắc, khiến người đó mắc các rối loạn như PTSD (rối loạn căng thẳng sau sang chấn), trầm cảm hoặc lo âu kéo dài.
Từ rối loạn tâm thần, cảm giác cô lập, lạm dụng chất kích thích, áp lực xã hội cho đến sang chấn tâm lý – tất cả đều có thể góp phần dẫn đến suy nghĩ và hành vi tự tử. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là tự tử không phải là giải pháp duy nhất. Vậy đâu là những dấu hiệu cảnh báo để mọi người xung quanh có thể trở thành “ánh sáng” giúp đỡ họ?
3. Dấu Hiệu Cảnh Báo Từ Người Bệnh
Trên thực tế, trước khi một người có hành vi tự tử, họ thường để lại những dấu hiệu cảnh báo thông qua cảm xúc, hành vi và lời nói của mình. Tuy nhiên, do thiếu nhận thức hoặc vì chủ quan, những dấu hiệu này thường bị bỏ qua hoặc hiểu sai, dẫn đến những hậu quả đáng tiếc. Dưới đây là một số dấu hiệu phản ánh sự tuyệt vọng và mất kết nối với cuộc sống:
Dấu hiệu về cảm xúc: Họ mất hứng thú với những hoạt động từng yêu thích hay mang tâm trạng buồn bã kéo dài có thể là “tín hiệu” mà mọi người xung quanh cần chú ý!
Dấu hiệu về hành vi: Đột nhiên trở nên bình tĩnh hoặc vui vẻ bất thường sau một thời gian trầm cảm – đây có thể là dấu hiệu họ đã quyết định tự tử.
Dấu hiệu qua lời nói: Việc họ bày tỏ mong muốn chấm dứt cuộc sống có thể là một dấu hiệu cảnh báo đến từ họ.
Việc nhận diện và hiểu rõ những dấu hiệu cảnh báo này là vô cùng quan trọng, không chỉ giúp chúng ta bảo vệ chính mình mà còn có thể hỗ trợ những người thân yêu đang gặp khó khăn.
4. Cách Nhận Biết Nguy Cơ Tự Tử
Một lời hỏi thăm, một cái ôm hay đơn giản là sự lắng nghe chân thành có thể tạo ra sự khác biệt lớn, giúp một người đang đứng bên bờ vực tìm lại hy vọng và lựa chọn con đường tiếp tục sống. Nhưng để làm được điều đó, trước tiên, chúng ta cần hiểu những dấu hiệu này sẽ giúp chúng ta hỗ trợ họ hiệu quả hơn:
Quan sát những thay đổi trong cảm xúc: Người có nguy cơ tự tử thường cảm thấy tuyệt vọng, buồn bã kéo dài, tự cô lập và mất đi ý nghĩa sống.
Theo dõi những hành vi bất thường: Họ có thể tìm kiếm thông tin về tự tử, tự làm tổn thương bản thân, từ bỏ sở thích hoặc có những thay đổi đột ngột trong sinh hoạt.
Lắng nghe những lời nói tiêu cực: Những câu nói như “Tôi muốn biến mất” hay “Mọi thứ sẽ tốt hơn nếu tôi không còn ở đây” có thể là dấu hiệu cảnh báo cần chú ý.
Nhận biết các yếu tố nguy cơ: Tiền sử rối loạn tâm lý, từng có ý định tự tử, chịu áp lực xã hội hoặc trải qua biến cố lớn có thể làm gia tăng nguy cơ tự tử.
Việc nhận biết nguy cơ tự tử không chỉ giúp bảo vệ chính chúng ta mà còn là cách để chúng ta thể hiện sự quan tâm và hỗ trợ những người thân yêu trong lúc họ cần nhất. Bên cạnh đó, thay vì né tránh chủ đề này, chúng ta cần chủ động trang bị kiến thức để có thể nhận biết sớm nguy cơ tự tử và hành động đúng đắn để cứu sống những người đang đứng bên bờ vực tuyệt vọng!
5. Hỗ Trợ Tâm Lý Cho Người Có Ý Định Tự Tử
Phần lớn những người có ý định tự tử không thực sự muốn kết liễu đời mình, mà họ chỉ muốn thoát khỏi nỗi đau không thể chịu đựng được. Trong những khoảnh khắc này, một bàn tay đưa ra đúng lúc, một lời nói ấm áp, hay đơn giản chỉ là một người sẵn sàng lắng nghe có thể thay đổi tất cả. Và dưới đây là một số điều có thể hỗ trợ tâm lý cho người có ý định tự tử:
- Lắng nghe và thấu hiểu một cách chân thành
- Hỏi trực tiếp về ý định tự tử
- Luôn ở bên và tránh để họ một mình
- Khuyến khích họ tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp
- Loại bỏ những nguy cơ gây hại
Việc hỗ trợ người có ý định tự tử không chỉ là giúp họ vượt qua khoảnh khắc nguy hiểm mà còn tạo cho họ cơ hội tìm lại hy vọng trong cuộc sống. Bằng sự lắng nghe, đồng cảm và hướng dẫn họ đến các nguồn trợ giúp phù hợp, chúng ta có thể đóng vai trò quan trọng trong việc cứu sống một người.
Nếu bạn đang ở bên một người có ý định tự tử, hoặc nghi ngờ điều đó, hãy nhớ rằng Trị Liệu Tâm Lý Tâm An luôn đồng hành và hỗ trợ các bạn trong việc vượt qua những khó khăn, căng thẳng và khủng hoảng tâm lý!
6. Kết Luận
Tự tử là một vấn đề sâu sắc và phức tạp, không chỉ ảnh hưởng đến những người trực tiếp chịu đựng mà còn đến gia đình, bạn bè và cộng đồng xung quanh. Tuy nhiên, điều quan trọng là chúng ta có thể ngăn chặn bi kịch này nếu nhận diện sớm những dấu hiệu cảnh báo và có sự can thiệp kịp thời. Mong rằng bài viết của Trị Liệu Tâm Lý Tâm An có thể giúp đỡ bạn!